Prawidłowa ocena oddechu u poszkodowanego dziecka (jak również u dorosłego) jest czynnością priorytetową. Brak oddechu prowadzi w bardzo krótkim czasie do niedotlenienia mózgowia. Dzieje się tak ponieważ tkanki: nerwowa i glejowa są bardzo wrażliwe na niedotlenienie. Sama istota śmierci człowieka jako organizmu jest procesem bardzo złożonym. W rzeczywistości całe ciało nie umiera jednocześnie. W momencie zatrzymania akcji serca dochodzi do zatrzymania krążenia, a więc i przepływu krwi przez narządy. Rozpoczyna się wówczas proces umierania tych narządów. Narządy mają różną odporność na warunki niedokrwienia, co w skrócie objawia się tym, że po różnym, swoistym dla siebie czasie niedokrwienia, po przywróceniu przepływu krwi są w stanie działać na nowo pełniąc swoje funkcje. O ile narządy takie jak: serce, nerka, trzustka są w stanie nawet po dość długim niedokrwieniu wrócić do pełnej sprawności, o tyle mózgowie człowieka już po 3 – 5 minutach niedokrwienia rozpoczyna bezpowrotny proces umierania, który w momencie obumarcia pnia mózgu przechodzi w stan „śmierci mózgu”.

Na dzień dzisiejszy podstawowym kryterium śmierci człowieka w Polsce jest śmierć mózgu. Mózgowie posiada swoiste dla siebie tempo i chronologię umierania. Pień mózgu umiera jako ostatni ze względu na swoją budowę i metabolizm. Nim dojdzie jednak do śmierci pnia mózgu najpierw obumiera kora wchodząca w skład kresomózgowia potocznie zwanego „mózgiem”. Kresomózgowie nadzoruje większość czynności fizycznych i umysłowych. Różne obszary kresomózgowia są odpowiedzialne za rozmaite reakcje świadome. Najprościej mówiąc: to jej funkcjonowanie decyduje o tym jacy jesteśmy, o naszych myślach, uczuciach i to właśnie kora definiuje nasze człowieczeństwo. Dlatego jeżeli w przypadku niedotlenienia dojdzie do nieodwracalnych zmian w korze kresomózgowia, to nawet mimo reanimacji pacjenta powrót do pełni sprawności umysłowych jest mało prawdopodobny. Stopień tych uszkodzeń koreluje bezpośrednio z wielkością obszaru kory uszkodzonego w wyniku niedotlenienia, a obszar ten zależy bezpośrednio od czasu, w którym poszkodowany nie oddychał. Zakres zaburzeń może obejmować od prostych zmian w świadomości pacjenta aż do trwałego stanu wegetatywnego różniącego się od śmierci mózgu w zasadzie tylko czynnością samego wcześniej wspomnianego pnia. Brak oddechu u poszkodowanego dziecka jest więc wielkim zagrożeniem dla jego życia i zdrowia.

Jeżeli jesteś świadkiem zdarzenia lub po prostu jako pierwszy zauważyłeś osobę potrzebującą pomocy, nim przystąpisz do działania przede wszystkim zadbaj o własne bezpieczeństwo. Zanim więc zaczniesz działać - weź głęboki oddech, zastanów się i oceń sytuację. Jeżeli po chwili zastanowienia wiesz, że możesz bezpiecznie podejść do poszkodowanego, żeby mu pomóc - zrób to!

Jest bezpiecznie, jesteś przy poszkodowanym. Co dalej? Co będzie dla Ciebie istotną informacją o nim? Pewnie intuicja podpowiada Ci, że należało by sprawdzić przytomność poszkodowanego. Jeżeli tak jest to masz rację. Kontrola przytomności jest bardzo szybką metodą sprawdzenia czy poszkodowana osoba oddycha. Podchodzisz więc i potrząsasz stanowczo za barki pytając: ‚Halo! Słyszysz mnie? Czy wszystko w porządku”. Jeżeli uzyskamy reakcję w postaci płaczu, poruszania się i nawiążemy kontakt słowny z poszkodowanym dzieckiem, to wiemy już że oddycha oraz możemy przypuszczać, że przynajmniej na razie jest wydolna krążeniowo i oddechowo.

W sytuacji gdy wzbudzimy reakcję ruchową lub płacz u poszkodowanego dziecka, ale w tym samym czasie zaobserwujemy u niego sinicę, powinno nam to sugerować wystąpienie niewydolności krążeniowo-oddechowej. Co wtedy? W takiej sytuacji:

• Zostaw dziecko w pozycji, w jakiej je zastałeś (o ile nie zagraża mu żadne niebezpieczeństwo),

• Oceń jego stan i wezwij pomoc,

• Powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

Problem zaczyna się, gdy takiej reakcji nie uzyskamy. Jest to sytuacja, w której nie chcesz być sam na miejscu zdarzenia. Dlatego WOŁAJ O POMOC! Jeżeli dołożyłeś wszelkich starań by zaalarmować swoje najbliższe otoczenie o zaistniałej sytuacji, możesz przejść do dalszej oceny stanu poszkodowanego dziecka. Skoro wiesz, że poszkodowane dziecko jest nieprzytomne i nie reaguje to co dalej?

Aby zrobić to prawidłowo dziecko musi leżeć w pozycji na wznak. Jeżeli tak nie jest to:

1. delikatnie obróć dziecko na plecy

2. udrożnij drogi oddechowe dziecka

Udrożnienie dróg oddechowych można wykonać przy użyciu tak zwanego rękoczynu czoło-żuchwa. Aby go prawidłowo wykonać:

3. umieść rękę na czole dziecka i delikatnie odchyl jego głowę ku tyłowi,

4. w tym samym czasie umieść opuszki palca (lub palców) pod żuchwą dziecka i unieś ją

W przypadku gdy podejrzewamy uraz odcinka szyjnego kręgosłupa preferowaną metodą jest metoda wysunięcia żuchwy. Aby prawidłowo ją wykonać:

5. połóż palce wskazujące obydwu rąk za żuchwą dziecka po jej bokach i wysuń ją do przodu.

Jeśli samo wysunięcie żuchwy jest nieskuteczne, stopniowo odchylaj głowę do tyłu do momentu aż drogi oddechowe zostaną udrożnione.

Utrzymując drożność dróg oddechowych oceń trzema zmysłami: wzrokiem, słuchem i dotykiem czy występują prawidłowe oddechy poprzez przysunięcie swojej twarzy blisko twarzy dziecka i skierowanie wzroku w kierunku jego klatki piersiowej.

6. obserwuj ruchy klatki piersiowej

7. słuchaj nad nosem i ustami dziecka szmerów oddechowych

Staraj się wyczuć ruch powietrza na swoim policzku. W pierwszych kilku minutach po zatrzymaniu krążenia dziecko może nabierać kilka wolnych, nieregularnych oddechów (gasping). Najłatwiej porównać ten oddech do próby łapczywego nabrania powietrza przy bardzo zaznaczonym udziale mięśni twarzy. Patrz, słuchaj i staraj się wyczuć oddech przez około 10 sekund. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, czy dziecko oddycha prawidłowo, postępuj tak, jakby oddech był nieprawidłowy.

Pamiętaj o dokładności podczas oceny oddechu u poszkodowanego dziecka. Nasze wieloletnie doświadczenie jako instruktorów pokazuje nam olbrzymią tendencję osób szkolących się do bardzo pobieżnej oceny stanu poszkodowanego. Takie postępowanie niesie ze sobą olbrzymie ryzyko popełnienia krytycznego błędu w ocenie parametrów życiowych, co może być dramatyczne w skutkach. Jeśli dziecko oddycha prawidłowo ułóż je na boku w pozycji bezpiecznej. Jeśli podejrzewasz uraz, weź pod uwagę obrażenia szyjnego odcinka rdzenia kręgowego. Poproś kogoś lub zadzwoń pod numer ratunkowy, aby wezwać karetkę. W trakcie oczekiwania na pomoc Zespołu Ratownictwa Medycznego kontroluj oddech.

• delikatnie usuń widoczne ciała obce, mogące powodować niedrożność dróg oddechowych

• wykonaj 5 pierwszych oddechów ratowniczych

Podczas wykonywania oddechów ratowniczych zwróć uwagę na pojawienie się kaszlu lub odruchów z tylnej ściany gardła w odpowiedzi na Twoje działania. Obecność lub brak tego typu reakcji stanowi część oceny obecności oznak krążenia. Jeżeli w ciągu 10 sekund stwierdziłeś obecność oznak krążenia to:

• w przypadku braku oddechu u poszkodowanego, kontynuuj podawanie oddechów ratowniczych aż do powrotu spontanicznego, wydolnego oddechu.

• jeśli dziecko nadal jest nieprzytomne, ale oddycha prawidłowo ułóż je na boku w pozycji bocznej bezpiecznej. Pamiętaj zawsze o zachowaniu ostrożności, jeżeli istnieje podejrzewasz uraz kręgosłupa!

• powtarzaj regularnie ocenę stanu ogólnego dziecka.

Dodatkowym parametrem pozwalającym na pełną ocenę stanu poszkodowanego dziecka jest ocena układu krążenia. Masz nie więcej niż 10 sekund na poszukiwanie oznak krążenia. Zalicza się do tego obecność tętna, jakikolwiek ruch, kaszel lub prawidłowy oddech. Jeśli oceniasz tętno, upewnij się, że nie zajmie ci to więcej niż 10 sekund. Żeby jednak prawidłowo ocenić tętno u poszkodowanego musisz być dobrze wyszkolony i pewny swoich działań.

Pamiętaj, że decyzję o wdrożeniu resuscytacji podejmuje się na podstawie pełnego obrazu pacjenta.

Jeśli stwierdzisz brak oznak krążenia:

• rozpocznij uciśnięcia klatki piersiowej

• połącz oddechy ratunkowe i uciśnięcia klatki piersiowej i kontynuuj w stosunku 15 uciśnięć do 2 oddechów