Jedną z podstawowych umiejętności ratowniczych jest tamowanie krwotoków. Mamy na to wiele metod – od plastrów, poprzez opatrunki jałowe z bandażem, opaski uciskowe, aż po opatrunki hemostatyczne. Te ostatnie polecane są zwłaszcza do opatrywania ran w miejscach z utrudnionym dostępem, gdzie niemożliwe lub nieefektywne będzie założenie standardowego opatrunku uciskowego lub opaski uciskowej.
Co to jest opatrunek hemostatyczny?
Opatrunki hemostatyczne na krwawienia używane są w medycynie już od wielu lat. Jak to zwykle bywa, początkowo wykorzystywane były w wojsku do szybkiego tamowania krwawień na polu walki. Obecnie są szeroko stosowane w ratownictwie medycznym, chirurgii, jak również w kwalifikowanej pierwszej pomocy. Jedynym powodem, dla którego nie są często widywane w apteczkach pierwszej pomocy jest ich cena, znacznie wyższa niż w przypadku tych tradycyjnych.
Początkowo występowały w formie proszku hemostatycznego, którym posypywało się ranę; miał on właściwości koagulacyjne, a po zetknięciu się z osoczem krwi powodował szybkie krzepnięcie i powstawanie strupa. Inny rodzaj to produkty w formie granulatu do posypania rany, które nadają się również do tamowania masywnych krwotoków, gdy dojdzie do przerwania głównych arterii np. tętnicy, czy dużej żyły.
Dostępne są też modele nowej generacji – nasączone hemostatykami. Ich działanie polega na przyspieszeniu procesu aktywacji wiązania płytek krwi i ich koagulacji, mają też działanie bakteriostatyczne, dzięki czemu zmniejszają ryzyko zakażenia i powikłań. Opatrunki tego typu dostępne są w różnych rozmiarach, umożliwiając tym samym dobranie ich do rozmiaru rany.
Trwają również badania nad nanocząsteczkami polimerowymi hemostatycznymi do wstrzykiwania, które gromadzą się w miejscu urazu i przyciągają komórki powodujące krzepnięcie krwi. Byłoby to doskonałe rozwiązanie ratujące życie w przypadku krwotoków wewnętrznych, których obecnie możliwości tamowania nieinwazyjnego są znikome.
Kiedy warto stosować opatrunki hemostatyczne?
W przypadku typowych krwawień i krwotoków możliwych do zatamowania podstawowymi metodami dobrze sprawdzają się zwykłe opatrunki – są tanie, skuteczne, zapewniają wystarczający poziom sterylności i ochrony przed wnikaniem zarazków i zabrudzeń. O tym, jak postępować w przypadku zranień i krwotoków więcej przeczytasz tutaj.
Z kolei dla masywnych krwotoków kończyn skutecznym postępowaniem będzie w pierwszej kolejności użycie opaski uciskowej typu staza taktyczna, która natychmiastowo i bardzo skutecznie tamuje nawet masywne, wielonaczyniowe krwotoki zagrażające życiu. Więcej o zastosowaniu stazy taktycznej w ratownictwie przeczytasz w osobnym artykule. To postępowanie jest także zalecane w wytycznych resuscytacji ERC 2021.
Sytuacjami, gdy opatrunki hemostatyczne będą niezastąpione, są te, w których tradycyjny opatrunek to za mało i nie ma możliwości założenia opaski uciskowej. Będą to na przykład rany tułowia, zwłaszcza brzucha, klatki piersiowej, ale też miednicy (np. rany kłute, postrzałowe, szarpane); krwotoki z okolic pachwin, zwłaszcza w przypadku przerwanej tętnicy; czy krwotoki z okolic szyi, które są bardzo trudne do opatrzenia. Opatrunki hemostatyczne w krwawieniach będą też przydatne w przypadku trudności z ustaleniem dokładnego miejsca krwotoku. W takim przypadku, nawet zakładając go „na wyczucie” lub posypując miejsce granulatem, istnieje duża szansa na zadziałanie środka koagulacyjnego w miejscu przerwania naczyń krwionośnych, podczas gdy zwykły opatrunek mógłby być nieskuteczny.
Na rynku dostępne są też małe opatrunki hemostatyczne do nosa, ułatwiające szybkie tamowanie krwawień. Te w formie tasiemek ze środkiem hemostatycznym są łatwe w aplikacji, szybko zatrzymują krwotoki i minimalizują u pacjenta nieprzyjemne odczucia związane z zakładaniem tamponady.
Opatrunki hemostatyczne w apteczce pierwszej pomocy
Produkty hemostatyczne do tamowania krwawień w medycynie ratunkowej są wykorzystywane przez Zespoły Ratownictwa Medycznego oraz jednostki współpracujące z systemem, zwłaszcza Straż Pożarną, Policję, GOPR, TOPR i inne. Warto, aby w każdej apteczce wykorzystywanej w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy znalazł się taki opatrunek, zwłaszcza gdy jednostka wykonuje działania w warunkach zwiększonego prawdopodobieństwa zdarzeń z krwotokami np. w ratownictwie górskim.
Czy opatrunek hemostatyczny przyda się w apteczce pierwszej pomocy, to już zależy od specyfiki jej użytkowania. W zakładach pracy, zwłaszcza w fabrykach, tartakach i innych miejscach o wysokim ryzyku wypadkowości zdecydowanie polecamy zainwestować w takie rozwiązanie. W porównaniu do korzyści, jakie dają dobre opatrunki na tamowanie krwawień, jest to niewielki wydatek.
Zachęcamy do zapoznania się z wyborem opatrunków hemostatycznych w sklepie Centrum Ratownictwa, gdzie mamy wszystko, czego potrzebujesz, by porządnie wyposażyć apteczkę i być przygotowanym na każdą ewentualność.
Bibliografia:
- Redakcja, Naukowcy opracowali nanocząsteczki hemostatyczne do tamowania krwotoków wewnętrznych, forumleczeniaran.pl, publ. 11.03.2022, dost. 26.05.2022
- Mateusz Marcin Wójtowicz, Postępowanie ratunkowe w przypadku rany postrzałowej klatki piersiowej, dost. 26.05.2022
- Redakcja, Tamowanie masywnych krwotoków - opaski uciskowe, opatrunki hemostatyczne, mp.pl, publ. 08.03.2022, dost. 26.05.2022