Cukrzyca to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych na świecie, dotykająca zarówno dorosłych, jak i dzieci. Podwyższony poziom glukozy we krwi może być przyczyną licznych powikłań. Wpływa także na reakcję organizmu na stres, urazy czy infekcje, co może skomplikować sytuację w przypadku konieczności udzielenia pierwszej pomocy. Czym różni się udzielanie pierwszej pomocy diabetykowi od standardowych procedur? Jak rozpoznać, że poszkodowany to cukrzyk i w jaki sposób reagować, gdy dojdzie do nagłego pogorszenia stanu zdrowia osoby z cukrzycą?
Jak rozpoznać, że poszkodowany to diabetyk?
Cukrzyca na ogół nie daje objawów widocznych w codziennym życiu. Może jednak w specyficzny sposób ujawniać się w sytuacjach kryzysowych, wpływając na symptomy innych problemów oraz funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego pierwsza pomoc osobie z cukrzycą powinna uwzględniać prawidłową ocenę sytuacji przed podjęciem jakichkolwiek działań ratunkowych.
Warto też podkreślić, że cukrzyca nie jest problemem rzadkim. Problem ten dotyka coraz więcej osób. Z tego powodu warto zwrócić uwagę na elementy mogące sugerować, że poszkodowany jest diabetykiem.
Niektóre osoby z cukrzycą noszą gadżety w rodzaju bransoletek z widoczną informacją o chorobie. Jest ona szczególnie cenna w przypadku poszkodowanych, których stan nie pozwala na powiedzenie ratownikom o swoim stanie zdrowia.
Wielu chorych ma przy sobie strzykawki z insuliną, glukometry lub leki doustne, pozwalające na kontrolę poziomu cukru w ciągu dnia. Znalezienie przy poszkodowanym tego rodzaju akcesoriów również stanowi istotną wskazówkę dla ratowników.
Ponadto u osób z cukrzycą mogą występować objawy, które świadczą o problemach z poziomem cukru we krwi. Zmiana poziomu glukozy może wywołać m.in. nagłe osłabienie, drżenie rąk, zawroty głowy lub zaburzenia koncentracji, którym może towarzyszyć również przyspieszenie tętna. Obecność takich symptomów może być istotnym sygnałem świadczącym o chorobie.
Co zrobić, gdy podejrzewasz, że poszkodowany ma cukrzycę?
To, w jakim stopniu pierwsza pomoc osobie z cukrzycą różni się od standardowych procedur, zależy przede wszystkim od stanu jej zdrowia. Częstym problemem jest przy tym hipoglikemia, czyli niedocukrzenie, a także hiperglikemia, tj. zbyt wysoki poziom cukru we krwi.
Pierwsza pomoc dla cukrzyków z hipoglikemią zazwyczaj polega na podaniu im szybko przyswajalnych węglowodanów, takich jak glukoza w tabletkach, słodki napój bądź miód lub cukier rozpuszczony w wodzie.
Jeśli poziom cukru we krwi jest zbyt wysoki, mamy do czynienia z hiperglikemią. Ta z kolei może prowadzić do kwasicy ketonowej, będącej stanem zagrożenia życia.
Pomoc w przypadku hiperglikemii polega głównie na monitorowaniu stanu zdrowia poszkodowanego cukrzyka i wezwaniu pogotowia ratunkowego. W tym przypadku nie należy próbować samodzielnie obniżać poziomu cukru, a raczej skupić się na monitorowaniu stanu chorego i zapewnieniu odpowiedniej opieki medycznej.
Cukrzyca a postępowanie w stanach nagłych
Uwzględnienie specyfiki choroby, jaką jest cukrzyca jest konieczne również wtedy, gdy stan nagły nie jest bezpośrednio związany z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej. Cukrzyca ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, w tym układu nerwowego i krwionośnego. Oznacza to, że gdy poszkodowany to diabetyk, możliwa jest odpowiednia modyfikacja standardowych procedur ratowniczych.
U osób, które chorują na cukrzycę od wielu lat, może dochodzić do neuropatii obwodowej, która powoduje zaburzenia czucia – szczególnie w obrębie kończyn dolnych. W praktyce może to oznaczać, że w przypadku urazu poszkodowany cukrzyk nie będzie odczuwał bólu proporcjonalnego do rozległości urazu. Stwarza to ryzyko niedoszacowania jego ciężkości. Wysoki poziom cukru we krwi spowalnia gojenie się ran, podwyższając przy tym ryzyko zakażenia. Dlatego każde, nawet powierzchowne skaleczenie lub otarcie skóry, należy bardzo starannie dezynfekować i opatrywać. Jest to szczególnie istotne przy urazach kończyn dolnych.
Powyższe problemy są również istotne w kontekście oparzeń. Udzielając pierwszej pomocy w takim przypadku należy postępować zgodnie ze standardową procedurą, jednocześnie szczególnie dużą wagę przykładając do oceny głębokości i rozległości oparzenia.
Trzeba też pamiętać, że zwiększone ryzyko zakażeń i martwicy tkanek oznacza, że konieczne może być wezwanie pomocy również wtedy, gdy uraz nie wydaje się szczególnie poważny. Informacja o cukrzycy powinna zostać przekazana zespołowi ratownictwa medycznego – może to mieć wpływ na decyzje dotyczące dalszego postępowania i wdrożenia antybiotykoterapii.
Należy także podkreślić, że u osób z cukrzycą częściej niż u osób zdrowych występują zaburzenia sercowo-naczyniowe. Dodatkowo takie problemy, jak np. zawał serca mogą objawiać się w sposób nietypowy. Zamiast typowego bólu za mostkiem może pojawić się np. osłabienie, duszność, nudności lub bóle brzucha, co również jest konsekwencją zaburzeń czucia bólu. Dlatego w sytuacjach sugerujących zawał serca należy wykazywać szczególną czujność diagnostyczną i nie bagatelizować mniej typowych objawów.
W przypadku złamań unieruchamianie kończyny powinno być przeprowadzane ostrożnie – z uwzględnieniem ryzyka powikłań naczyniowych oraz konieczności zachowania odpowiedniego ukrwienia i minimalizacji ucisku.
Uwzględnienie specyfiki choroby, gdy poszkodowanym jest cukrzyk, jest niezbędne, by ograniczyć ryzyko powikłań i zwiększyć skuteczność podejmowanych działań. Choroba ta wpływa nie tylko na metabolizm glukozy, ale również na funkcjonowanie układu nerwowego, krążenia, skóry i narządu ruchu – a zatem na szeroki zakres możliwych stanów nagłych.
Pierwsza pomoc osobom ze szczególnymi potrzebami
Cukrzyca to tylko jedna z chorób, które powodują konieczność modyfikacji standardowych procedur ratunkowych. Dlatego wybierając kurs pierwszej pomocy, warto zwrócić uwagę na to, by jego program uwzględniał tego rodzaju zagadnienia. Kurs pierwszej pomocy BLS+AED Centrum Ratownictwa daje możliwość nauczenia się, jak udzielić pomocy osobie z cukrzycą. Programy szkoleń oparte są na aktualnych wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji, co zapewnia zgodność z najlepszymi praktykami w medycynie ratunkowej.
Choć pierwsza pomoc osobie z cukrzycą nie różni się radykalnie od standardowych procedur ratunkowych, wymaga szczególnej uwagi i pewności w działaniu. Profesjonalny kurs stanowi doskonałe przygotowanie do akcji ratunkowej, niezależnie od stanu zdrowia poszkodowanego.
Źródła: dr n. med. P. Witek, dr n. med. B. Katra, Neuropatia cukrzycowa, Mp.pl, 7.06.2017, dost. 20.06.2025 dr hab. M. Olesińska, lek. med. A. Poluch, Zmiany w układzie ruchu związane z cukrzycą – strona 4, 20.03.2017, dost. 20.06.2025 Cukrzyca może boleć lub sprawić, że nie czujemy bólu, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, 29.07.2024, dost. 20.06.2025