Stan przedomdleniowy – przyczyny i objawy

Terminu stan przedomdleniowy używa się do określenia sytuacji, zwiastującej wystąpienie omdlenia, po której nie dochodzi do utraty przytomności. Może być też stanem poprzedzającym omdlenie wazowagalne i ortostatyczne, ale prawidłowe postępowanie zapobiega utracie przytomności. Charakterystyczne jest uczucie osłabienia, odpływu krwi z głowy, poczucie tracenia przytomności i kontaktu, postępujące zaburzenie świadomości. Najczęstsze przyczyny to:

• Nagły spadek ciśnienia tętniczego,
• Spadek cukru we krwi,
• Wysoka temperaturą otoczenia,
• Odwodnienie,
• Skrajne stany emocjonalne,
• Zatrucia pokarmowe, alkoholowe, narkotykowe, polekowe,
• Zaburzenia hormonalne,
• Zaburzenia napięcia naczyń krwionośnych,
• Wady serca,
• Nadmierny wysiłek fizyczny.

Stan przedomdleniowy jest fizjologiczną reakcją obronną organizmu, chroniącą przed postępującym niedotlenieniem. Wymusza przyjęcie przez pacjenta bezpiecznej, wygodnej pozycji leżącej, co sprzyja poprawie krążenia i dotlenia mózg, zapobiegając tym samym faktycznemu omdleniu, a także ewentualnym urazom.

Objawy stanu przedomdleniowego to: spadek sił witalnych, zawroty głowy, zaburzenia widzenia, mdłości, uczucie kołatania serca, zimne poty, duszności, blada skóra, wrażenie gorąca, mroczki przed oczami, zawężenie pola widzenia, utrata siły mięśniowej.

Stan przedomdleniowy – postępowanie i pierwsza pomoc

Kluczowa jest nauka rozpoznawania objawów stanu przedomdleniowego. Gdy pacjent będzie potrafił zidentyfikować nadchodzący epizod, powinien wdrożyć określone manewry fizjologiczne przeciwdziałające obniżeniu ciśnienia tętniczego. Mogą one zmniejszyć objawy stanu przedomdleniowego i zapobiec utracie przytomności.

Wytyczne ERC 2021 wskazują na 3 podstawowe metody pierwszej pomocy w stanie przedomdleniowym. Są to: przykuc, napięcie mięśni ramion oraz napięcie mięśni nóg. Można dołożyć do tego jeszcze stosowanie izometrycznego uchwytu.

• Przykuc – przysiad wspomaga napięcie mięśni dolnej części ciała i brzucha, a podczas wstawania objawy powinny minąć.
• Napinanie mięśni ramienia – należy chwycić swoje dłonie palcami i ciągnąć rękami w przeciwnych kierunkach z maksymalną siłą.
• Napięcie mięśni nóg wykonuje się poprzez ich skrzyżowanie w pozycji stojącej lub leżącej z napięciem mięśni nóg, brzucha i pośladków.
• Izometryczny uchwyt polega na zaciskaniu i rozluźnianiu pięści z przedmiotem (lub bez) w dłoni.

Są to czynności przeciwdziałające obniżeniu ciśnienia tętniczego. Jeżeli osoba udzielająca pierwszej pomocy rozpozna u pacjenta stan przedomdleniowy, powinna zachęcić poszkodowanego do wykonywania tych czynności aż do ustąpienia objawów. Jeżeli w ciągu 1-2 minut objawy zasłabnięcia nie miną, należy wezwać pomoc. Manewry fizyczne przeciwdziałające obniżeniu ciśnienia tętniczego nie powinny być stosowane, gdy podejrzewa się zawał serca lub udar mózgu. W ustaleniu tego może być przydatny wywiad SAMPLE.

Jeżeli powyższe postępowanie nie pomoże i nie ma poprawy w ciągu 1-2 minut, poszkodowanego należy ułożyć w pozycji bezpiecznej i wezwać pomoc. Również sam poszkodowany, gdy czuje że postępowanie nie przynosi efektów, powinien przyjąć pozycję zapobiegającą upadkowi w razie omdlenia.

Jeżeli nie dojdzie do utraty przytomności, przeważnie nie ma potrzeby wzywania fachowej pomocy, o ile nie ma ku temu podstaw, nie doszło do urazu, a poszkodowany wraca do równowagi. Należy natomiast go obserwować, zapewnić dostęp do świeżego powietrza i płyny do picia oraz poinformować osoby w najbliższym otoczeniu, jak postępować w przypadku omdlenia. Bliscy powinny zostać przy pacjencie, aby go obserwować i uspokoić, gdy będzie powracał do formy po incydencie.

Jeżeli jednak stan przedomdleniowy nie ustąpi i dojdzie do utraty przytomności, wtedy należy postępować zgodnie z procedurami BLS – kontrolować czynności życiowe, ułożyć pacjenta w pozycji bezpiecznej, wezwać pogotowie, a w przypadku zatrzymania krążenia niezwłocznie rozpocząć resuscytację.