Czym jest stan przedzawałowy?

Stan przedzawałowy, określany również jako niestabilna dławica piersiowa, stanowi poważne ostrzeżenie przed możliwym zawałem serca. Dochodzi do niego, gdy przepływ krwi przez tętnice wieńcowe zostaje w istotny sposób ograniczony, ale jeszcze bez ich całkowitego zamknięcia. Niedostateczny przepływ krwi skutkuje niedotlenieniem mięśnia sercowego, czego efektem jest ból i inne objawy.

Zignorowany i nieleczony może przejść w ostry zespół wieńcowy, prowadząc do zawału. Dlatego w kontekście leczenia jest wczesne rozpoznanie stanu przedzawałowego i natychmiastowa reakcja.

Jakie oznaki daje organizm przed zawałem?

Objawy stanu przedzawałowego mogą przypominać typowe symptomy zawału serca, jednak zwykle są mniej nasilone; dodatkowo występują epizodycznie. Nawet jeśli pojawiają się jednorazowo, należy potraktować je bardzo poważnie. Dotyczy to szczególnie osób z grupy podwyższonego ryzyka zawału – chorujących na nadciśnienie, cukrzycę, jak również z hipercholesterolemią lub obciążonych rodzinnie.

Jak wygląda stan przedzawałowy? Do charakterystycznych objawów należą:

• ból w klatce piersiowej – zwykle odczuwany za mostkiem, najczęściej jako pieczenie lub ucisk; może również promieniować do szyi, żuchwy, lewego barku lub ręki,
• duszność – szczególnie przy niewielkim wysiłku,
• zimne poty, bladość skóry,
• kołatanie serca,
• nudności lub wymioty,
• osłabienie i zawroty głowy,
• uczucie niepokoju, subiektywne poczucie zagrożenia.

Opisane objawy mogą trwać od kilku do kilkudziesięciu minut i ustępować samoistnie. Jednak ich wystąpienie, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka, zawsze wymaga wezwania pomocy medycznej.

Stan przedzawałowy a zawał serca – kluczowe różnice

Chociaż objawy stanu przedzawałowego i zawału serca są podobne, istnieje kilka istotnych różnic.

W przypadku stanu przedzawałowego odczuwany ból w klatce ma charakter epizodyczny. Może on ustępować po odpoczynku lub podaniu nitrogliceryny. W zawale jest on zazwyczaj silny, stały i nie ustępuje po odpoczynku.

Istotne jest również to, jak długo może utrzymywać się stan przedzawałowy. Zazwyczaj trwa on od kilku minut do godziny. W przypadku zawału objawy utrzymują się powyżej 20 minut, często narastając. Może to zależeć od wielu czynników, takich jak stopień niedokrwienia, a nawet płeć pacjenta – objawy stanu przedzawałowego u mężczyzn i kobiet mogą się nieco różnić.

Dodatkowo w przeciwieństwie do zawału, w stanie przedzawałowym nie dochodzi do martwicy mięśnia sercowego. Mamy tu do czynienia z przejściowym niedokrwieniem.

Różnice między zawałem a stanem przedzawałowym ujawnia także diagnostyka. Zawał rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych zmian w EKG oraz w badaniach laboratoryjnych, na podstawie podwyższonych wartości troponin. W przypadku stanu przedzawałowego badania mogą dawać niejednoznaczne wyniki.

Należy pamiętać, że nawet jeśli objawy ustąpią samoistnie po zaledwie kilku minutach, nie można ich bagatelizować ani próbować przeczekać. Zawsze konieczna jest interwencja lekarska.

Pierwsza pomoc w przypadku podejrzenia stanu przedzawałowego

Przy podejrzenia stanu przedzawałowego lub zawału serca, czas reakcji odgrywa kluczową rolę przy udzielaniu pierwszej pomocy. Szybkie działanie może zapobiec skutkom całkowitego zamknięcia światła tętnicy i uratować życie poszkodowanego.

Podstawą jest wezwanie zespołu ratownictwa medycznego. Nie próbuj samodzielnie wieźć poszkodowanego do szpitala; zadzwoń pod numer 112 lub 999 i postępuj według wskazówek dyspozytora.

Zadbaj o to, by poszkodowany siedział lub leżał w wygodnej pozycji, najlepiej półsiedzącej. Rozluźnij mu ubranie i zapewnij dostęp świeżego powietrza. Pamiętaj, by unikać zbędnego wysiłku – każdy ruch może bowiem pogłębić niedotlenienie serca.

Pamiętaj, by w oczekiwaniu na pomoc medyczną monitorować oddech, świadomość i tętno poszkodowanego. Jeśli straci przytomność i dojdzie do zatrzymania oddechu, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową.

Dlaczego szybka reakcja ma znaczenie?

W przypadku chorób wieńcowych każda minuta zwłoki może oznaczać kolejne obszary serca objęte niedotlenieniem. Pamiętaj, że stan przedzawałowy to często ostatnie ostrzeżenie o nadchodzącym zawale serca, a co za tym idzie – trwałym uszkodzeniu mięśnia sercowego. To oznacza, że im szybciej zostanie podjęta interwencja, tym większe są szanse poszkodowanego na przeżycie, jak również mniejsze ryzyko powikłań.

Stan przedzawałowy nie jest „lżejszą wersją” zawału. Choć objawy mogą ustąpić samoistnie, nie oznacza to, że sytuacja jest bezpieczna. Każde podejrzenie stanu przedzawałowego wymaga udzielenia pierwszej pomocy, szybkiego wezwania pogotowia i zadbania o spokój pacjenta. Pamiętaj, że lepiej wezwać pomoc „na wyrost”, niż zlekceważyć sygnały ostrzegawcze.

W edukacji z zakresu pierwszej pomocy nie można pomijać przypadków kardiologicznych – przeczytaj: rozpoznanie i zasady pierwszej pomocy w zawale serca. W tego typu zdarzeniach szybka i odpowiednia reakcja może zadecydować o życiu lub śmierci już w ciągu kilku minut. Dlatego kurs pierwszej pomocy oraz kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy opracowane przez Centrum Ratownictwa kładą duży nacisk na naukę pomocy osobom z problemami sercowymi. Ich uczestnicy uczą się nie tylko wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej w nagłym zatrzymaniu krążenia; zdobywają także wiedzę o tym, jak rozpoznać objawy stanu przedzawałowego i udzielić pomocy w takich przypadkach, również u pacjentów ze szczególnymi potrzebami, np. u osób starszych – poznaj zasady pierwszej pomocy. Tego rodzaju wiedza to realna szansa na ratunek, zanim będzie za późno.

Bibliografia: A. Budaj, B. Bednarz, W. Leśniak, Ostre zespoły wieńcowe, Mp.pl Interna – mały podręcznik, dost. 5.07.2025 Lek. D. Boboryk, Choroba wieńcowa (choroba niedokrwienna serca): przyczyny, objawy i leczenie, Mp.pl, 31.05.2022 dost. 5.07.2025 Choroba niedokrwienna serca, Mp.pl Interna – mały podręcznik, dost. 5.07.2025