W medycynie ratunkowej, której częścią jest pierwsza pomoc, stosuje się wiele różnych algorytmów postępowania. Usystematyzowane dzięki temu czynności łatwiej jest zapamiętać, a w razie potrzeby wykonać w odpowiedniej kolejności. Pozwala to również działać szybko i bez zastanowienia w niewątpliwie stresującej sytuacji, jaką jest bycie świadkiem zagrożenia czyjegoś zdrowia lub życia. Schematy postępowania, z jakimi mamy najczęściej do czynienia podczas kursów i szkoleń z zakresu pierwszej pomocy, to tzw. BLS i PBLS. Wiele osób słyszało również o ALS i PALS. Co oznaczają te skróty i jakie czynności się pod nimi kryją?
Co to jest BLS?
BLS to skrót od Basic Life Support. To nic innego jak podstawowe zabiegi resuscytacyjne, których wykonywania uczymy się podczas różnego rodzaju warsztatów, szkoleń BHP, a nawet w szkołach i na kursach prawa jazdy. Schemat BLS został opracowany z myślą o osobach, które nie mają wykształcenia medycznego. Jest bardzo uproszczony i uniwersalny, co pozwala na jego łatwe zapamiętanie i ewentualne wdrożenie.
Algorytm składa się z kilku kroków:
1. Ocena bezpieczeństwa miejsca zdarzenia.
2. Sprawdzenie, czy poszkodowany reaguje.
3. Wskazanie osoby do pomocy spośród innych świadków zdarzenia.
4. Udrożnienie dróg oddechowych poszkodowanego.
5. Sprawdzenie oddechu.
6. Wezwanie Zespołu Ratownictwa Medycznego (wykonanie telefonu pod numer 112 lub 999 bądź poproszenie o to drugiej osoby).
7. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa – wykonywanie ucisków i oddechów ratunkowych w sekwencji 30:2 aż do przyjazdu karetki, ew. defibrylacja przy pomocy AED.
Czym jest PBLS?
Opisaną wyżej procedurę uważa się za najbardziej uniwersalną, która może być stosowana praktycznie u każdej osoby. Przystępując do wykonywania czynności ratunkowych, należy jednak mieć na uwadze przybliżony wiek poszkodowanego. Udzielając pierwszej pomocy dziecku, zaleca się pewną modyfikację powyższego schematu. Do zatrzymania akcji serca u dzieci i niemowląt dochodzi znacznie rzadziej niż u dorosłych. Jednocześnie u najmłodszych takie incydenty zazwyczaj mają inne przyczyny i przebieg. Dlatego opracowany został specjalny algorytm PBLS (Pediatric Basic Life Support). PBLS niewiele różni się od BLS. Uwzględniono w nim fakt, że do nagłego zatrzymania krążenia u małych pacjentów najczęściej dochodzi na skutek problemów z oddychaniem. Dlatego podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci warto rozpocząć nie od ucisków, jak w przypadku schematu dla osób dorosłych, ale od wykonania pięciu oddechów ratowniczych (czym przypomina algorytm resuscytacji stosowany u tonących). Uciski i oddechy wykonuje się w sekwencji 15:2, w przypadku osób przeszkolonych.
U niemowląt i dzieci stosuje się także nieco inną technikę uciśnięć klatki piersiowej. W przypadku dzieci uciski wykonuje się jedną ręką zamiast – jak u dorosłych – dwiema. Z kolei podczas wykonywania resuscytacji niemowlęcia do wykonania ucisków wykorzystuje się jedynie dwa palce.
Algorytm ALS – co to znaczy i dla kogo jest przeznaczony?
Zabiegi wchodzące w skład schematu BLS mogą być wykonane przez osoby bez wykształcenia medycznego i nie wymagają używania jakichkolwiek akcesoriów. Zespoły Ratownictwa Medycznego wykorzystują jednak o wiele bardziej złożone algorytmy, znane pod skrótem ALS (Advanced Life Support). Obejmują one zaawansowane zabiegi resuscytacyjne u dorosłych, w których wykorzystuje się zarówno specjalistyczny sprzęt (m.in. laryngoskop, rurki intubacyjne, defibrylator), jak i środki farmakologiczne. Cała procedura również obejmuje takie czynności jak wykonywanie ucisków klatki piersiowej. Dodatkowo ratownicy medyczni stosują zaawansowane techniki udrażniania dróg oddechowych, takie jak intubacja i podawanie poszkodowanemu tlenu. Wykonywana jest także ocena rytmu serca przy pomocy monitorów i ewentualna defibrylacja.
Algorytm ALS uwzględnia również dodatkowe procedury, takie jak:
Co to jest PALS?
Skrót PALS (Pediatric Advanced Life Support) oznacza zaawansowane zabiegi resuscytacyjne u dzieci stosowane przez Zespoły Ratownictwa Medycznego. Algorytm postępowania jest bardzo podobny do tego stosowanego u dorosłych. Podobnie jak w przypadku BLS, wykonywane na początku podstawowe czynności ratunkowe rozpoczyna się od wykonania pięciu wdechów, a następnie uciśnięć klatki piersiowej i oddechów w stosunku 15:2. W tym samym czasie monitorowany jest rytm serca poszkodowanego, co pozwala podjąć decyzję o ewentualnej defibrylacji. Podobnie jak u dorosłych, również zakłada się dojście donaczyniowe oraz dokonuje się udrożnienia dróg oddechowych. Wykorzystuje się jednak specjalne akcesoria przeznaczone dla pacjentów pediatrycznych, w rozmiarach dopasowanych do wieku dziecka.
PALS obejmuje także leczenie farmakologiczne, w tym podanie adrenaliny i ew. innych preparatów, w zależności od skuteczności resuscytacji oraz przyczyn zatrzymania krążenia. Kto może wykonywać zaawansowane czynności ratunkowe? Schematy ALS i PALS przeznaczone są do stosowania przez pracowników systemu ochrony zdrowia. Szkolenia z tego zakresu kierowane są do osób, które w swojej praktyce zawodowej zajmują się pacjentami w stanie zagrożenia życia. To przede wszystkim lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni pracujący w takich miejscach jak Pogotowie Ratunkowe, izby przyjęć i SOR-y, oddziały OIOM czy IT. Aby przystąpić do kursu, należy mieć odpowiednie kwalifikacje medyczne.
Z myślą o chcących nieść pomoc osobach, które nie należą do ww. grup powstały organizowane przez Centrum Ratownictwa szkolenia z zakresu pierwszej pomocy oraz KPP. W naszej ofercie znajduje się m.in. kurs BLS skierowany zarówno dla uczestników indywidualnych, jak i grup. Z kolei z myślą o osobach mających na co dzień do czynienia z dziećmi (rodzice, nauczyciele, wychowawcy, trenerzy sportowi itd.) opracowaliśmy specjalny kurs PBLS. Przybliża on zasady udzielania pierwszej pomocy najmłodszym, pozwalając nabyć wiedzę oraz umiejętności niezbędne do tego, by szybko i skutecznie zareagować w sytuacji zagrożenia życia.