Aby prawidłowo zastosować uderzenia w okolicę międzyłopatkową u niemowląt, należy zacząć od ułożenia dziecka na własnym przedramieniu brzuchem dziecka skierowanym do przedramienia. Głową dziecko musi być skierowane w dół tak, aby w usunięciu ciała obcego pomagała nam siła grawitacji. Siedzący lub klęczący ratownik powinien być w stanie bezpiecznie podtrzymywać dziecko na swoim kolanie. ︎Konieczne jest asekurowanie głowy niemowlęcia układając kciuk jednej ręki na kącie żuchwy z jednej strony, a jeden lub dwa palce tej samej ręki w na kącie żuchwy po drugiej stronie. Inną powszechnie stosowaną metodą jest podtrzymywanie głowy dziecka za pomocą drugiego i trzeciego palca jednej ręki poprzez podtrzymywanie kości jarzmowych. Kości jarzmowe są to te dwie dobrze wyczuwalne kości po obu stronach nosa. ︎ Pamiętaj, że nie wolno uciskać na miękkie tkanki pod żuchwą, bo może to nasilić niedrożność dróg oddechowych. ︎ Następnie wykonaj do pięciu mocnych uderzeń nadgarstkiem drugiej ręki w plecy w okolicę międzyłopatkową. W przypadku dzieci powyżej 1 roku życia uderzenia w okolicę międzyłopatkową są skuteczniejsze, jeśli dziecko będzie ułożone głową w dół. ︎ Małe dziecko, podobnie jak niemowlę, może być ułożone w poprzek ud ratownika. ︎ Jeśli ze względu na rozmiary dziecka nie jest to możliwe, utrzymuj dziecko nachylone do przodu i wykonaj od tyłu uderzenia w okolicę międzyłopatkową. Jeśli uderzenia w okolice międzyłopatkową nie doprowadziły do usunięcia ciała obcego, a dziecko jest nadal przytomne, wykonaj u niemowlęcia uciśnięcia klatki piersiowej, a u większych dzieci uciśnięcia nadbrzusza. Pamiętaj o tym by nigdy nie wykonywać uciśnięć nadbrzusza (popularnie zwanego Manewrem Heimlicha) u niemowląt i małych dzieci, ponieważ może to doprowadzić do rozerwania bardzo delikatnych powłok brzucha lub uszkodzenia przepony wraz z wtłoczeniem zawartości jamy brzusznej do wnętrza klatki piersiowej.

Nasze postępowanie w przypadku dziecka które się zadławiło będzie w dużej mierze zależne od tego, w jakim stopniu zablokowane są drogi oddechowe dziecka oraz od tego czy jego mechanizm obronny w postaci kaszlu jest efektywny. Omówimy teraz kilka istotnych cech kaszlu, które pozwolą na jego prawidłową ocenę. Pierwszą cechą, jaką staramy się zaobserwować podczas udzielania pomocy dziecku, u którego doszło do zadławienia jest możliwość wydawania przez nie dźwięków. W przypadku kaszlu efektywnego dziecko będzie głośno płakać lub w przypadku zablokowania oskrzela mniejszego kalibru może ono nawet reagować słownie na nasze polecenia. Jeżeli dziecko nie jest w stanie wydać z siebie dźwięku powinno nam to zasugerować, że obturacja dróg oddechowych jest poważna. Kolejnym i zarazem bardzo prostym do oceny objawem jest natężenie wrażeń akustycznych związanych z wydobywaniem się powietrza podczas kaszlu. W skrócie: chodzi o jego głośność. W przypadku kaszlu nieefektywnego wzrastające ciśnienie nie jest w stanie pokonać oporów ciała obcego znajdującego się w drogach oddechowych, dlatego niewielka ilość powietrza może się z tych dróg oddechowych wydostać. Obserwujemy to jako bezdźwięczny płytki kaszel. Kolejną rzeczą pozwalającą nam ocenić stopień zablokowania dróg oddechowych jest możliwość zaczerpnięcia przez zadławione dziecko powietrza. W przypadku zablokowania oskrzela mniejszego kalibru powietrze może dostawać się do części płatów płuc utrzymując wymianę gazową na odpowiednim poziomie. W takim przypadku powtarzające się serie kaszlu najprawdopodobniej po pewnym czasie pozwolą na usunięcie ciała obcego z dróg oddechowych. Jeśli nie, konieczne może okazać się ambulatoryjne usunięcie ciała obcego przez lekarza. W obu sytuacjach jednak nie występuje bezpośrednie zagrożenie życia dziecka. Jeżeli natomiast dziecko nie jest w stanie nabrać powietrza jest to informacja o tym, że z biegiem czasu będzie postępowało u niego niedotlenienie organizmu prowadzące bezpośrednio do śmierci w mechanizmie uduszenia. Wraz z narastaniem niedotlenienia organizmu dziecka jego ośrodkowy układ nerwowy będzie manifestował to objawami ze strony niedotlenionej kory mózgu. Niedotlenienie kory będzie obserwowane przez Ciebie jako ratownika poprzez zaburzenia świadomości u dziecka. Dlatego wskazana jest ciągła jego obserwacja oraz próba utrzymania kontaktu z zadławionym dzieckiem. Dodatkowo wraz z niedotlenieniem będzie postępować sinica, którą może zaobserwować poprzez niebiesko-fioletowe zabarwienie najpierw dystalnych części kończyn, a dalej płatka ucha, błony śluzowej jamy ustnej i języka. Wiesz już jak prawidłowo ocenić efektywność kaszlu u zadławionego dziecka. Mając tę wiedzę możesz prawidłowo ocenić, jakie procedury powinieneś wdrożyć udzielając dalszej pierwszej pomocy. W przypadku gdy zadławione dziecko kaszle efektywnie postępowanie powinno odbywać się zgodnie z zasadą niewyrządzania szkody, tzn. jeżeli dziecko oddycha i kaszle, nawet z trudem, zachęcaj je do tych spontanicznych wysiłków. W takich okolicznościach nie podejmuj interwencji, ponieważ może to doprowadzić do przemieszczenia się ciała obcego lub nasilenia problemów, np. spowodować całkowitą niedrożność dróg oddechowych. ︎Jeśli dziecko kaszle efektywnie, żadne dodatkowe działania nie są potrzebne. Zachęcaj je do kaszlu i nieustannie obserwuj stan dziecka. Pamiętaj, że nawet jeśli poszkodowane dziecko kaszle efektywnie i jest w ogólnym dobrym stanie to stan ten może ulec zmianie. Dlatego jeśli kaszel jest lub staje się nieefektywny, natychmiast zawołaj o pomoc i oceń stan świadomości dziecka! Jeśli dziecko jest nadal przytomne, ale nie kaszle lub kaszel jest nieefektywny, należy przystąpić do procedur związanych z fizycznym wspomaganiem dziecka w odkrztuszaniu zalegającego ciała obcego. Mowa tutaj o uderzeniach w okolicę międzyłopatkową. ︎ Jeśli uderzenia w okolicę międzyłopatkową są nieskuteczne, można wykonać uciśnięcia klatki piersiowej u niemowląt lub uciśnięcia nadbrzusza u dzieci. Zabiegi te powodują nagły wzrost ciśnienia w klatce piersiowej, co można porównać do „sztucznego kaszlu”. Ma to na celu pneumatyczne usunięcie ciała obcego z dróg oddechowych, czyli jest to mechanizm identyczny z kaszlem.

Przejdźmy teraz do uciskania klatki piersiowej u niemowląt. Niemowlę należy obrócić na wznak układając je na wewnętrznej powierzchni przedramienia. Głowa powinna być skierowana w dół po to, aby wykorzystać dodatkowo siłę grawitacji w celu przemieszczenia ciała obcego zalegającego w drogach oddechowych. Aby to bezpiecznie wykonać, połóż dziecko na wolnym przedramieniu i obejmij ręką jego potylicę w celu jej asekuracji. Podtrzymuj dziecko na przedramieniu opartym w dół lub w poprzek twojego uda. Wyznacz miejsce ucisku tak samo jak to miało miejsce podczas resuscytacji krążeniowo oddechowej (dolna połowa mostka, na szerokość około jednego palca powyżej wyrostka mieczykowatego). Wykonaj 5 uciśnięć klatki piersiowej podobnie jak podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej, lecz tym razem uciśnięcia te powinny być zdecydowanie gwałtowniejsze oraz wykonywane ze znacznie mniejszą częstością, ponieważ w tej sytuacji nie chodzi o wtłaczanie krwi z serca do naczyń, lecz o gwałtowne zmiany ciśnienia panującego w klatce piersiowej. Teraz kilka słów o uciskaniu klatki piersiowej u dużego dziecka. ︎ W zależności od rozmiaru dziecka stań lub uklęknij za dzieckiem, obejmij jego tułów, umieść swoje ramiona pod ramionami dziecka. Zaciśniętą pięść ułóż pomiędzy pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym. Pamiętaj by najdłuższa oś zaciśniętej pięści była skierowana prostopadle do osi ciała poszkodowanego. Chwyć zaciśniętą pięść drugą ręką i mocno pociągnij ręce do siebie i ku górze. Jest to klasyczny manewr Heimlicha, którego siłę należy dostosować do budowy ciała dziecka. Manewr ten należy powtórzyć do 5 razy. ︎ Upewnij się, że nie uciskasz wyrostka mieczykowatego lub dolnych żeber, bo może to doprowadzić do niepotrzebnych urazów i istotnie zmniejszyć skuteczność samego manewru. Po wykonaniu uciśnięć klatki piersiowej lub nadbrzusza należy ponownie ocenić stan dziecka. Jeśli przedmiot nie został usunięty i dziecko jest wciąż przytomne, należy wykonać sekwencję uderzeń w okolicę międzyłopatkową i uciśnięć klatki piersiowej (u niemowląt) lub uciśnięć nadbrzusza (u większych dzieci). Następnie należy zadzwonić lub wysłać kogoś po pomoc, jeżeli ta nadal nie dotarła. Pamiętaj, że na tym etapie działań nie należy zostawiać dziecka samego! Jeśli przedmiot został usunięty, należy ocenić stan dziecka. Pamiętaj, że fragmenty ciała obcego mogą pozostać w drogach oddechowych i spowodować groźnie dla życia powikłania. W razie jakichkolwiek wątpliwości konieczna jest porada lekarza. Nawet prawidłowo stosowane uciśnięcia nadbrzusza mogą spowodować poważne obrażenia wewnętrzne, dlatego każdy poszkodowany leczony w ten sposób powinien być zbadany przez lekarza. Niemniej jednak pamiętaj, że ryzyko powstania obrażeń nie jest powodem do zaniechania stosowania manewru Heimlicha w przypadku zadławienia u dorosłych lub dużych dzieci!

Jeśli dziecko jest nieprzytomne, traci przytomność z niedrożnością dróg oddechowych spowodowaną ciałem obcym lub nasze poprzednie działania nie spowodowały usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych i wyniku niedotlenienia doszło do nagłego zatrzymania krążenia, należy położyć je na twardej, płaskiej powierzchni. W przypadku niemowląt lub małych dzieci wskazane jest ułożenie miękkiego przedmiotu pod łopatkami np. ręcznika. Następnie należy zadzwonić lub wysłać kogoś po pomoc, jeżeli ta nadal nie dotarła. Kolejnymi krokami w tej sytuacji są:

Otwarcie dróg oddechowych

Otwórz usta dziecka i poszukaj widocznych ciał obcych. Jeśli zauważysz, zrób jednorazową próbę usunięcia, pstrykając palcem. Nie usuwaj niczego na ślepo ani nie powtarzaj próby wyciągnięcia, ponieważ może to wepchnąć ciało obce głębiej w gardło i spowodować obrażenia.

Oddechy ratownicze

Udrożnij drogi oddechowe poprzez odchylenie głowy i wysunięcie żuchwy, a następnie podejmij próbę wykonania 5 oddechów ratowniczych. Oceń efektywność każdego oddechu. Jeśli nie spowoduje on uniesienia się klatki piersiowej, zmień pozycję głowy przed wykonaniem następnej próby.

Uciskanie klatki piersiowej i RKO

Podejmij 5 prób wykonania oddechów ratowniczych. Jeżeli nie spowodują one żadnej reakcji (poruszanie się, kaszel, spontaniczny oddech), przejdź do uciśnięć klatki piersiowej bez uprzedniej oceny krążenia. ︎Postępuj zgodnie z algorytmem resuscytacji krążeniowo-oddechowej dla jednego ratownika przez około minutę lub 5 cykli po 15 uciśnięć i 2 oddechy ratownicze, zanim wezwiesz pogotowie ratunkowe (jeśli nikt tego nie zrobił wcześniej).

Kiedy udrażniasz drogi oddechowe w celu wykonania kolejnych oddechów ratowniczych, skontroluj jamę ustną czy nie widać tam ciała obcego. ︎ Jeśli widzisz ciało obce, podejmij próbę usunięcia poprzez jednokrotne wygarnięcie palcem. ︎ Jeśli wydaje się, że przyczyna niedrożności została usunięta, udrożnij drogi oddechowe i oceń, czy dziecko oddycha w sposób prawidłowy. Jeżeli dziecko nadal nie oddycha, wykonaj oddechy ratownicze. Jeżeli dziecko zaczyna odzyskiwać przytomność i wykonuje spontaniczne, efektywne oddechy, ułóż je w pozycji bezpiecznej i obserwuj oddychanie oraz stan świadomości do czasu przybycia służb ratunkowych.

Zapisz się na kurs e-learningowy Pierwsza pomoc pediatryczna i ZDOBĄDŹ CERTYFIKAT!