Jak wygląda zatrucie pokarmowe – przyczyny i mechanizmy

Zatrucie pokarmowe najczęściej wywołane jest przez spożycie żywności skażonej bakteriami, wirusami lub toksynami. Do zatrucia jedzeniem dochodzi zazwyczaj na skutek:

• jedzenia niedogotowanego mięsa lub ryb,
• spożywania produktów po terminie przydatności, nadgniłych lub spleśniałych,
• nieprawidłowego przechowywania żywności,
• niedostatecznej dbałości o higienę podczas przygotowywania posiłków,
• picia wody z niepewnych źródeł.

Na szczególną uwagę zasługują również zatrucia grzybami leśnymi, do których dochodzi najczęściej wskutek pomyłek podczas ich zbierania.

Objawy zatrucia pokarmowego – co powinno zaniepokoić?

Jak wygląda zatrucie pokarmowe? Objawy są dość charakterystyczne, jednak wiele z nich występuje również w innych schorzeniach układu pokarmowego. Są to przede wszystkim:

• nudności i wymioty,
• biegunka, często gwałtowna i wodnista,
• bóle brzucha, skurcze jelit,
• gorączka, dreszcze i ogólne osłabienie.

Wiele osób może mieć przy tym problem, by odróżnić jelitówkę od zatrucia. Obie dolegliwości mają bowiem podobne objawy; różnią się jednak przyczyną. W pierwszym przypadku jest to zazwyczaj infekcja wirusowa. Z kolei zatrucie pokarmowe wynika z przyjęcia szkodliwych drobnoustrojów lub toksyn wraz z jedzeniem.

Pierwsza pomoc w zatruciu pokarmowym

Pierwsza pomoc w zatruciu pokarmowym ma na celu przede wszystkim zapobieganie odwodnieniu oraz będącym jego skutkiem zaburzeniom równowagi wodno-elektrolitowej. Z tego powodu najważniejsze działania, jakie należy podjąć, to nawadnianie poszkodowanego oraz zapewnienie mu odpoczynku. Dalsze leczenie zatrucia pokarmowego obejmuje m.in. lekkostrawną dietę oraz kontrolę ogólnego stanu chorego.

Kiedy zgłosić się do lekarza lub wezwać pomoc?

Objawy zatrucia pokarmowego w większości przypadków ustępują w ciągu 1-3 dni. Jednak są sytuacje, w których konieczna jest konsultacja lekarska. Należy zgłosić się do lekarza, gdy:

• symptomy utrzymują się dłużej niż 72 godziny,
• pojawia się wysoka gorączka (powyżej 39°C),
• występują bardzo silne bóle brzucha,
• chory oddaje krwawe lub smoliste stolce.
• pojawiają się objawy odwodnienia (suchość w ustach, rzadsze oddawanie moczu, silne osłabienie, zawroty głowy),
• występują zaburzenia neurologiczne (osłabienie mięśni, podwójne widzenie, trudności w oddychaniu — m.in. podejrzenie zatrucia jadem kiełbasianym, zatrucie grzybami).

Dodatkowo szczególną ostrożność zaleca się u:

• dzieci,
• kobiet w ciąży,
• osób starszych

Pierwsza pomoc w zatruciu pokarmowym zazwyczaj ogranicza się do zapewnienia choremu komfortu i warunków ku temu, by jego organizm sam zwalczył chorobę. W bardzo ciężkich przypadkach może być jednak konieczne wezwanie pogotowia ratunkowego. Należy to zrobić przede wszystkim wtedy, gdy u chorego pojawią się objawy odwodnienia (suchość w ustach, problemy z oddawaniem moczu, zawroty głowy i senność) lub jeśli dolegliwości mają bardzo ciężki przebieg.

Zatrucie pokarmowe u dzieci – na co zwrócić uwagę?

Sytuacja w przypadku dzieci jest bardziej niebezpieczna. Objawy zatrucia pokarmowego u dziecka mogą rozwijać się szybciej; w efekcie prędzej mogą pojawić się symptomy poważnego odwodnienia. Są to przede wszystkim:

• częste wymioty i biegunka,
• apatia, senność lub nadmierne pobudzenie,
• brak łez podczas płaczu, brak oddawania moczu przez kilka godzin,
• nagły spadek masy ciała.

Pierwsza pomoc w zatruciu pokarmowym w takiej sytuacji polega przede wszystkim na podawaniu płynów oraz szybkim kontakcie z lekarzem. W skrajnych przypadkach może być konieczna hospitalizacja i podawanie płynów w formie kroplówek.

Zatrucie pokarmowe – rola profesjonalnej wiedzy

Jakie jest postępowanie w przypadku zatrucia pokarmowego? Przede wszystkim pierwsza pomoc przy wymiotach i biegunce sprowadza się do obserwacji, nawadniania i zadbania o lekkostrawną dietę. Jednak nie mając odpowiedniej wiedzy i doświadczenia, może być trudno ocenić, kiedy można działać samodzielnie, a kiedy konieczna jest interwencja personelu medycznego – nawet pomimo tego, że objawy zatrucia pokarmowego są trudne do przeoczenia i znane niemal każdemu.

Dlatego w Centrum Ratownictwa opracowaliśmy szereg szkoleń dla osób prywatnych i firm, takich jak kurs pierwszej pomocy oraz kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy. Ich uczestnicy uczą się m.in. oceny stanu poszkodowanego i skutecznego działania w warunkach życia codziennego. Prowadzący uczą też, kiedy można działać na własną rękę, a kiedy sytuacja wymaga wezwania pogotowia.

Bibliografia: mgr farm. P. Jakimik, Zatrucie pokarmowe – przyczyny, objawy, leczenie, Nowa Farmacja, dost. 15.09.2025 dr hab. n. med. Ernest Kuchar, Zatrucie pokarmowe, Mp.pl, 26.04.2021, dost. 15.09.2025