Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrożenia życia wywołanym gwałtowną reakcją układu immunologicznego na alergen. Osobom nadwrażliwym na daną substancję, u których istnieje ryzyko rozwoju wstrząsu anafilaktycznego, zaleca się noszenie przy sobie ampułkostrzykawki z adrenaliną. Nie zawsze jednak taki człowiek jest w stanie samodzielnie przyjąć lek. Czy zatem świadek zdarzenia może wstrzyknąć adrenalinę osobie we wstrząsie anafilaktycznym?
Wstrząs anafilaktyczny – objawy
Wstrząs anafilaktyczny jest stanem zagrożenia życia. Nie jest to zwykłe uczulenie, lecz następstwo nadmiernej reakcji alergicznej organizmu, gdy dochodzi do ogólnoustrojowych objawów. Na całe szczęście wstrząs anafilaktyczny występuje rzadko, bo tylko u około 1-3% alergików, jednak u tych osób konieczne jest szybkie i zdecydowane działanie.
Objawy wstrząsu anafilaktycznego (uczuleniowego) mogą być różne. Charakteryzuje je to, że występują szybko po kontakcie z alergenem – od kilku sekund, do kilku minut. Niebezpiecznymi objawami anafilaksji są zawroty głowy, uczucie osłabienia, kołatanie serca, kaszel, nieżyt nosa, uczucie braku powietrza, nudności, wymioty, czy ból brzucha. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule: Co to jest wstrząs anafilaktyczny.
Charakterystyczne dla wstrząsu gwałtowne obniżenie ciśnienia tętniczego zdarza się w około 1/3 przypadków, a towarzyszą mu bladość i chłód skóry, zimne poty, może też dojść do utraty przytomności.
We wstrząsie dochodzi też do silnego obrzęku tkanek, niebezpieczny jest zwłaszcza obrzęk okolic gardła, gdyż może rozwinąć się niedrożność dróg oddechowych. Reakcja świadków zdarzenia musi być natychmiastowa, w przeciwnym razie może dojść do zatrzymania krążenia.
Adrenalina we wstrząsie anafilaktycznym
Lekiem, który ratuje życie we wstrząsie anafilaktycznym jest adrenalina. Dzięki niej wzrasta ciśnienie tętnicze, zmniejsza się obrzęk tkanek i zmniejsza się wydzielanie substancji zapalnych z komórek tucznych. Adrenalina działa więc odwrotnie do mechanizmu powodującego wstrząs anafilaktyczny.
Postępowanie we wstrząsie anafilaktycznym polega na podaniu adrenaliny domięśniowo. Osoby, które wiedzą, że może u nich wystąpić taka reakcja, powinny nosić przy sobie ampułkostrzykawkę z lekiem, przypisaną przez lekarza. Nie ma problemu na uzyskanie recepty na ten lek, jeżeli ma się potwierdzoną alergię.
Adrenalinę we wstrząsie anafilaktycznym może wstrzyknąć sobie sam poszkodowany, jeżeli tylko jest w stanie. Jednakże pogłębiający się wstrząs, obniżenie ciśnienia tętniczego, narastające duszności i ogólna panika, sprawiają że chora osoba często nie jest w stanie wykonać tego samodzielnie. Wymagana jest pomoc drugiego człowieka. Niestety świadkowie zdarzenia niekiedy boją się to zrobić i zastanawiają się, czy można podać adrenalinę?
Kto może podać adrenalinę we wstrząsie anafilaktycznym? We wstrząsie anafilaktycznym adrenalinę może podać każdy. Nie trzeba mieć do tego ani żadnych uprawnień, ani szkoleń, wystarczy jedynie dobra wola i umiejętność postępowania zgodnie z instrukcją. Ampułkostrzykawki są tak zaprojektowane, aby ich obsługa była maksymalnie prosta. Są już gotowe do użycia, nie trzeba więc odmierzać, ani nabierać leku.
Jak podać adrenalinę we wstrząsie anafilaktycznym
Aby podać adrenalinę, najpierw trzeba wyjąć ampułkostrzykawkę z opakowania, zdjąć osłonkę ochraniającą igłę, następnie przyłożyć igłę do uda w połowie jego długości. Jeżeli jest to konieczne, można dokonać iniekcji przez ubranie. Następnie należy wstrzyknąć zawartość, przytrzymać urządzenie przez kilkanaście sekund, wyjąć igłę i masować miejsce wstrzyknięcia przez kolejnych kilkanaście sekund. I to właściwie tyle.
Po przeprowadzonej akcji ratunkowej stan poszkodowanego powinien ulec poprawie. Jednak nawet, gdy tak się stanie, nie należy go zostawiać i koniecznie trzeba poczekać z nim na przyjazd Zespołu Ratownictwa Medycznego, obserwując stan poszkodowanego i kontrolując czynności życiowe.
Podsumowując i odpowiadając na tytułowe pytanie: kto może podać adrenalinę? Może to zrobić każdy niezależnie od wykształcenia, czy posiadanych kursów pierwszej pomocy. Jeżeli nie wiesz, jak to zrobić, możesz postępować zgodnie ze wskazówkami dyspozytora, dzwoniąc pod numer alarmowy.
Nasuwa się jeszcze pytanie: czy można nosić adrenalinę w apteczce pierwszej pomocy? Jeżeli miałaby być to prywatna apteczka osoby, która jest uczulona to tak, adrenalina może się tam znaleźć. Jednak do ogólnego użytku nie jest to zalecane z kilku powodów: lek ten dostępny jest wyłącznie na receptę i przepisywany tylko choremu; czas ważności ampułkostrzykawki z adrenaliną jest stosunkowo krótki i nie wolno podawać leku, który byłby przeterminowany. Peny z adrenaliną dostępne są w wersjach dla dorosłych i dla dzieci. Teraz już wiesz, że możesz podać adrenalinę w anafilaksji. Nie wahaj się, bo to ratuje życie!
Bibliografia:
- mgr farm Agnieszka Stankiewicz, mgr farm. Katarzyna Domagała, Jak podać adrenalinę przy wstrząsie anafilaktycznym?, Gdzie po lek, publ. 29.01.2022, dost. 30.06.2022,
- Podawanie adrenaliny w anafilaksji, mp.pl, 05.02.2016, dost. 30.06.2022,
- Maciej Chyziak, Anafilaksja – adrenalina jedynym skutecznym lekiem, termedia.pl 11.08.2021, dost. 30.06.2022,
- dr n. med. Monika Świerczyńska-Krępa, Wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) - objawy, przyczyny i leczenie, mp.pl 01.03.2022, dost. 30.06.2022,