Wypadki komunikacyjne to jedna z głównych przyczyn poważnych urazów u dzieci. Inna budowa i proporcje ciała niż u osób dorosłych sprawiają, że nawet niewielka siła uderzenia może spowodować znaczne obrażenia u najmłodszych. Z tego powodu urazy u dzieci w wypadkach drogowych często różnią się od tych, które występują u dorosłych. Zrozumienie ich mechanizmów oraz umiejętność oceny stanu dziecka na miejscu zdarzenia jest kluczowe dla skuteczności działań ratunkowych i ograniczania skutków wypadków u dzieci. Jakie są najczęstsze obrażenia u dzieci, jak do nich dochodzi, i jak rozpoznać uraz u dziecka?
Najczęstsze obrażenia u dzieci
Dzieci najczęściej uczestniczą w wypadkach jako pasażerowie samochodów, piesi oraz w trakcie jazdy na rowerze. Urazy najczęściej są skutkiem upadków, uderzeń bezpośrednich (np. o szybę lub elementy karoserii) oraz nagłe przeciążenie przy gwałtownym zatrzymaniu pojazdu. To ostatnie może prowadzić do powstawania urazów wewnętrznych i mózgu. Wśród najczęstszych urazów u dzieci należy wymienić:
Urazy głowy
– należą do najczęściej występujących i jednocześnie najgroźniejszych. Głowa dziecka jest proporcjonalnie większa i cięższa niż u osoby dorosłej. Jest też słabiej stabilizowana przez nie w pełni rozwinięte mięśnie szyi, co zwiększa ryzyko uderzenia. Typowe obrażenia u dzieci to wstrząśnienie mózgu, złamania kości czaszki i krwiaki podtwardówkowe lub nadtwardówkowe.
O urazie głowy mogą świadczyć takie objawy, jak utrata przytomności (nawet krótkotrwała), nudności, wymioty, dezorientacja, senność, nierówność źrenic i napady drgawkowe.
Należy pamiętać, że w każdym podejrzeniu urazu głowy należy jak najszybciej wdrożyć pierwszą pomoc i zadbać o wezwanie służb ratunkowych, które mogą przewieźć dziecko do szpitala z oddziałem neurochirurgicznym.
Złamania
– u dzieci najczęściej dotyczą kończyn, miednicy i żeber. Szczególnie niebezpieczne są złamania kości długich i miednicy.
Co ważne, złamania kończyn u najmłodszych często mogą nie być widoczne na pierwszy rzut oka. Tego typu urazy u dzieci to często tzw. złamania zielonej gałązki. Gruba i elastyczna okostna stabilizuje złamaną kość, przez co rzadziej dochodzi do deformacji uszkodzonej kończyny.
O złamaniu kości może świadczyć silny ból i obrzęk, ograniczona ruchomość kończyny oraz niechęć do poruszania nią lub jej obciążania.
Z kolei złamanie miednicy wraz z urazem narządów wewnętrznych, może powodować znaczne krwawienie do przestrzeni zaotrzewnowej – jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Urazy wewnętrzne
– skutki wypadków komunikacyjnych u dzieci często obejmują urazy narządów wewnętrznych, zwłaszcza w obrębie jamy brzusznej. Najczęściej dotyczą one wątroby, śledziony, nerek oraz jelit. Mogą powstawać np. na skutek silnego ściśnięcia pasami bezpieczeństwa lub uderzeniem o twarde elementy wnętrza pojazdu.
Alarmujące objawy to: ból brzucha, który u małych dzieci może być trudny do zlokalizowania, napięcie powłok brzusznych, bladość, zimne poty oraz objawy krwotoku wewnętrznego – przyspieszone tętno i spadek ciśnienia krwi.
Należy pamiętać, że brak widocznych obrażeń zewnętrznych nie wyklucza urazów wewnętrznych. Dlatego każde dziecko po wypadku wymaga transportu do szpitala i dokładnej diagnostyki obrazowej.
Jak rozpoznać uraz u dziecka?
Rozpoznanie urazów dziecięcych bywa trudnym zadaniem. Jak głosi popularna wśród ratowników medycznych maksyma, dziecko to nie mały dorosły. Objawy mogą pojawić się z opóźnieniem lub być mało charakterystyczne, różniące się od symptomów występujących u dorosłych. Dodatkowo dzieci nie zawsze potrafią precyzyjnie opisać, co im dolega.
Z pewnością alarmującymi objawami są:
- zmiana zachowania,
- senność, utrudniony kontakt,
- wymioty,
- trudności w oddychaniu,
- zasinienie skóry, bladość, potliwość.
W przypadku każdego podejrzenia urazu u dziecka nie wolno bagatelizować nawet drobnych objawów. Szybka ocena stanu ogólnego, zapewnienie komfortu termicznego i psychicznego oraz niezwłoczny transport do szpitala są podstawą działania w takiej sytuacji.
Pierwsza pomoc po wypadku drogowym – kluczowe działania
Podstawowe zasady udzielania pierwszej pomocy po wypadku drogowym są takie same w przypadku urazów u dzieci, jak i u dorosłych. Bardzo ważne jest zabezpieczenie miejsca zdarzenia, zanim przystąpimy do działania. Następnie należy dokonać oceny stanu świadomości i oddechu dziecka, i w razie potrzeby przystąpić do wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
W przypadku podejrzenia urazów głowy i szyi, częstych wśród dzieci, należy zadbać o stabilizację odcinka szyjnego kręgosłupa. Konieczne jest też zatamowanie krwotoków i unieruchomienie złamań, a także monitorowanie czynności życiowych do czasu przyjazdu ZRM.
Urazy dziecięce po wypadkach komunikacyjnych są często poważne i wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Najczęstsze obrażenia u dzieci dotyczą głowy, kończyn i narządów wewnętrznych. Specyfika pacjentów pediatrycznych – w tym delikatna budowa ciała i niepełna zdolność do komunikacji – sprawia, że wiedza o tym, jak rozpoznać uraz u dziecka jest niezbędna, by rozpoznać stan zagrożenia życia i wdrożyć odpowiednie działania.
Pomocna w tym zakresie jest odpowiednia edukacja w zakresie pierwszej pomocy po wypadku drogowym. Zapraszamy do skorzystania z oferty szkoleń, takich jak kurs pierwszej pomocy dzieciom, opracowany przez Centrum Ratownictwa. Ich uczestnicy poznają znajomość mechanizmów urazów, najczęstsze objawy oraz techniki pozwalające znacząco zmniejszyć skutki wypadków.
Źródła: dr hab. med. E. Kuchar, Prewencja poważnych urazów u dzieci i młodzieży w okresie letnim, 1.08.2016, dost. 20.04.2025 K. Goniewicz, M. Goniewicz, W. Pawłowski, P. Fiedor, Artykuł przeglądowy: Urazy u dzieci w zdarzeniach drogowych i innych wypadkach: wytyczne WHO, 10.07.2018, dost. 20.04.2025