Czasami wystarczy chwila nieuwagi. Najczęstszymi zdarzeniami, w których dochodzi do oparzenia termicznego są sytuacje, gdzie ze względu na nieuwagę lub roztargnienie doszło do wylania gorącej wody lub innego płynu. Zdarza się to w przypadku dzieci, ale i dorosłych. Oparzenia termiczne mogą być efektem pożaru lub innych nieszczęśliwych wypadków. Większe lub mniejsze, zagrażające życiu lub nie. Skala oparzenia może być różna, ale zawsze powinniśmy odpowiednio zabezpieczyć miejsce urazu. Jak postępować w przypadku oparzenia? Jakie jest prawidłowe postępowanie w pierwszej pomocy?
Oparzenie – podstawowe informacje
Oparzenie termiczne jest skutkiem urazu wywołanego działaniem wysokiej temperatury, zwłaszcza przez gorące płyny, ogień, przedmioty o wysokiej temperaturze, prąd. Oparzenie może być powierzchowne, pośrednie lub głębokie i mierzone jest według 4-stopniowej skali ciężkości.
- Oparzenie I stopnia – to powierzchowne, stosunkowo niegroźne oparzenie, wywołane najczęściej krótkotrwałym kontaktem z czynnikiem termicznym np. oblanie gorącą wodą, zbyt intensywne opalanie się itd. Objawami oparzenia I stopnia są rumień, zaczerwienienie i silny ból/pieczenie. Nie dochodzi do powstania otwartej rany, oparzenie szybko się goi i nie pozostawia blizn.
- Oparzenie II stopnia – obejmuje pośrednią warstwę skóry typ IIa (naskórek oraz powierzchniowa część skóry właściwej) i typ IIb (naskórek i głęboka warstwa skóry właściwej). Jest to już oparzenie, które w przypadku dużej powierzchni może być niebezpieczne. Pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym, zaczerwienienie skóry wokół, rozległy rumień i silny, piekący ból. Mogą pozostawać blizny, a rozległe rany wymagają leczenia chirurgicznego.
- Oparzenie III stopnia – jest już oparzeniem głębokim, obejmującym pełną grubość skóry właściwej, naczynia krwionośne, tkankę podskórną, tkankę tłuszczową i nerwy. Skóra i dotknięte urazem tkanki obumierają. Objawami takiego oparzenia są: twarda i woskowata skóra, brak odczuwania bólu ze względu na uszkodzenie nerwów, otwarte rany. Oparzenie III stopnia w każdej sytuacji wymaga interwencji chirurgicznej, nawet jeżeli rozległość urazu nie jest duża.
- Oparzenie IV stopnia – to najcięższy stopień oparzeń, nazywany też oparzeniem katastroficznym, będący skutkiem wystawienia na bardzo intensywny i/lub długotrwały czynnik termiczny. Dochodzi nie tylko do uszkodzenia skóry na całej jej głębokości, ale też do uszkodzenia głębokich struktur – mięśni i kości. Dochodzi do martwicy i zwęglenia tkanek, mogą być odsłonięte narządy wewnętrzne. Jest to najcięższy stopień oparzenia, będący stanem zagrożenia życia i wymaga szybkiej interwencji medycznej.
Pierwsza pomoc w przypadku oparzeń
Pamiętaj o bezpieczeństwie własnym – ratownik powinien ocenić sytuację i sprawdzić, czy nic mu nie zagraża.
Pierwsza pomoc przy oparzeniu skóry polega na usunięciu czynnika wywołującego uraz, obniżeniu temperatury skóry w miejscu oparzenia oraz zabezpieczeniu jej przed pogłębianiem się urazu oraz zakażeniem.
Następnie należy usunąć źródło wysokiej temperatury i ochłodzić ranę, jeżeli jest taka możliwość. Wykonuje się to najczęściej poprzez chłodzenie wodą (ale nie zimną, tym bardziej lodowatą) przez 20 minut. Błędem popełnianym przez wiele osób jest zbyt krótki czas chłodzenia, wynoszący często maks. 1-2 minuty. Tymczasem oparzone miejsce należy chłodzić przynajmniej przez kwadrans, a w zaleceniach ERC z 2021 roku jest mowa o 20 minutach, aby powstrzymać penetrację ciepła w głąb tkanek.
Szczególnie przydatne do pierwszej pomocy przy oparzeniu są opatrunki hydrożelowe BurnTec lub AquaGel, pełniące zarówno funkcję opatrunku ochronnego, jak i chłodzącego. Można je stosować bezpośrednio na ranę, również w sytuacji, gdy nie ma dostępu do wody.
Wszystkie elementy odzieży w oparzonym miejscu, ozdoby i biżuterię należy ściągnąć, o ile nie powoduje to pogłębienia urazu. Oparzone miejsce należy zabezpieczyć jałowym opatrunkiem chroniącym przed wnikaniem zabrudzeń i drobnoustrojów.
Pierwsza pomoc w oparzeniu – kiedy do szpitala?
Oparzenia powyżej I stopnia powinny być leczone szpitalnie, w sytuacji, gdy procent oparzenia powierzchni ciała II stopnia wynosi u dzieci poniżej 2 lat - 5%, dzieci 3–10 lat - 10%, młodzież – 15%, osoby powyżej 16 lat – 20%, osoby powyżej 65 lat – 10%. Każde oparzenie III i IV stopnia wymaga pilnej interwencji lekarskiej. Do lekarza na konsultację należy zgłosić się, gdy oparzeniu uległo więcej niż 1% powierzchni ciała oraz gdy oparzenia obejmują wrażliwe części ciała, zwłaszcza: ręce, twarz, genitalia, drogi oddechowe, a także w każdym przypadku, gdy oparzenie, nawet niewielkie i powierzchowne dotyczy niemowlaka i małego dziecka.
Dalsze postępowanie przy oparzeniu zależy od decyzji lekarza. Zapoznaj się z naszym artykułem, jeżeli chcesz dowiedzieć się, co stosować na oparzenia – te świeże i te już w trakcie leczenia.
Bibliografia:
- dr n. med. Joanna Jędrys, Oparzenia, mp.pl publ. 05.06.2017, (dost. 23.11.2021);
- dr n. med. Maciej Mazurek, Oparzenia – pierwsza pomoc. Stopnie oparzeń, preparaty na oparzenia, heydoc.pl publ. 22.09.2021 (dost. 23.11.2021);
- Europejska Rada Resuscytacji, wytyczne 2021 rozdział 8, prc..krakow.pl