Czym jest wstrząs hipowolemiczny?

Wstrząs hipowolemiczny to stan, który rozwija się na skutek niedostatecznego przepływu krwi w układzie krążenia. Jest on efektem utraty dużej objętości krwi krążącej (np. przy masywnym krwotoku) lub płynów ustrojowych (na przykład na skutek intensywnych wymiotów, biegunki czy oparzeń). W rezultacie narządy wewnętrzne nie otrzymują dostatecznej ilości tlenu i składników odżywczych, co może prowadzić do ich niewydolności.

Co prowadzi do wstrząsu hipowolemicznego?

Przyczyną wstrząsu hipowolemicznego mogą być różnego rodzaju urazy i stany chorobowe, prowadzące do szybkiej utraty krwi lub płynów. Wśród najczęstszych należy wyróżnić:

• krwotoki – w tym pourazowe, z przewodu pokarmowego lub narządów wewnętrznych,
• odwodnienie – np. na skutek przewlekłych wymiotów lub biegunek lub w przebiegu chorób zakaźnych,
• rozległe oparzenia – prowadzą one do masywnego przesączania osocza z naczyń krwionośnych do przestrzeni pozanaczyniowej.

Objawy wstrząsu hipowolemicznego

Objawy wstrząsu hipowolemicznego mogą narastać stopniowo lub pojawiać się nagle – w zależności od utraty objętości płynów. Główne symptomy obejmują:

• przyspieszoną akcję serca (tachykardię),
• obniżone ciśnienie tętnicze (hipotensję),
• bladość skóry i zimne poty,
• przyspieszony, płytki oddech,
• splątanie, niepokój, uczucie lęku,
• osłabienie, zawroty głowy, utrata przytomności,
• zmniejszona diureza.

W zaawansowanym stadium wstrząsu może dojść do niewydolności wielonarządowej i zgonu.

Wstrząs hipowolemiczny – postępowanie ratownicze

Postępowanie przy wstrząsie hipowolemicznym rozpoczyna się podobnie jak udzielanie pierwszej pomocy w innych stanach nagłych, czyli od oceny bezpieczeństwa i stanu poszkodowanego. Upewnij się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne zarówno dla Ciebie, jak i dla poszkodowanego, a następnie oceń świadomość, drożność dróg oddechowych oraz krążenie według standardowego algorytmu ABC.

Bezzwłocznie zadzwoń pod numer alarmowy – 112 lub 999. Przekaż dyspozytorowi informacje o stanie poszkodowanego, szczególnie o ewentualnym krwotoku, utracie przytomności, oparzeniach lub innych urazach.

Pierwsza pomoc we wstrząsie hipowolemicznym będącym wynikiem krwotoku zewnętrznego powinna również obejmować próbę jego zatrzymania. Uciśnij miejsce krwawienia, a jeśli posiadasz przy sobie apteczkę – załóż opatrunek uciskowy. W przypadku krwotoku z kończyny możesz założyć opaskę uciskową, również prowizoryczną.

Jeżeli poszkodowany wykazujący objawy wstrząsu hipowolemicznego jest przytomny, ułóż go w pozycji przeciwwstrząsowej, tj. leżącej z nogami uniesionymi powyżej serca. Jeśli jest nieprzytomny, ale oddycha samodzielnie – zastosuj pozycję boczną ustaloną. Z kolei jeżeli nie oddycha, przystąp do wykonywania RKO.

Pamiętaj, by chronić poszkodowanego przed wychłodzeniem, okrywając go folią NRC, kocem lub częściami garderoby. Nie podawaj nic do jedzenia ani picia.

Kwalifikowana pierwsza pomoc – działania dla ratowników KPP

Ratownicy posiadający uprawnienia do kwalifikowanej pierwszej pomocy mają szerszy zakres możliwości działania. Mogą m.in. zaopatrzyć źródła krwawienia poprzez zastosowanie opasek uciskowych i opatrunków hemostatycznych. W takim przypadku należy również monitorować skuteczność opatrunku pod kątem braku przesiąkania oraz tego, czy objawy wstrząsu nie ulegają nasileniu.

Ratownicy, którzy ukończyli kurs kwalifikowanej pierwszej pomocy mogą również dokonać pomiaru ciśnienia krwi, tętna czy saturacji, a także przystąpić do tlenoterapii biernej, o ile posiadają odpowiedni sprzęt.

Naucz się udzielać pierwszej pomocy we wstrząsie

Wstrząs hipowolemiczny to stan bezpośredniego zagrożenia życia, który wymaga szybkiego rozpoznania i natychmiastowego podjęcia działań ratunkowych. Jego przyczyną może być zarówno masywny krwotok, jak i oparzenia lub biegunki bądź wymioty. Najbardziej charakterystyczne objawy to bladość, przyspieszenie oddechu i tętna, obniżenie ciśnienia i zaburzenia świadomości.

Najważniejsze zasady pierwszej pomocy we wstrząsie hipowolemicznym obejmują szybkie wezwanie pomocy, odpowiednie ułożenie poszkodowanego i monitorowanie jego stanu do czasu przyjazdu służb ratunkowych.

Rozpoznanie objawów wstrząsu hipowolemicznego nie jest oczywiste dla osób, które nie mają wiedzy z zakresu pierwszej pomocy. Dlatego zachęcamy do skorzystania z oferty Centrum Ratownictwa. Kurs pierwszej pomocy oraz KPP to okazja, by poznać najważniejsze symptomy wielu stanów zagrożenia życia oraz zasady postępowania w takich przypadkach. Tego rodzaju szkolenia pomagają również zbudować świadomość zagrożeń wynikających ze wstrząsu i innych nagłych stanów, pozwalając wytworzyć nawyki ważne w kontekście ratowania zdrowia i życia.

Bibliografia: A. Łozińska, Wstrząs hipowolemiczny (krwotoczny) – przyczyny, objawy, leczenie, Forum Leczenia Ran, 20.04.2023, dost. 5.07.2025 Wstrząs, Mp.pl, 26.06.2019, dost. 5.07.2025 Medycyna ratunkowa. Postępowanie przedszpitalne w obrażeniach ciała, red. naukowa P. Guła, W. Machała, Warszawa 2022