Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu to stan będący konsekwencją niewydolności krążenia, która wpływa na część obszaru mózgu, powodując śmierć tworzących go komórek. Może być przyczyną znacznej niepełnosprawności, a nawet zgonu. U większości osób jego wystąpienie nie jest poprzedzone żadnymi sygnałami ostrzegawczymi. Można jednak zapobiegać udarowi dzięki wdrożeniu odpowiedniej profilaktyki.

Wyróżnia się trzy rodzaje udarów:

• udar niedokrwienny – dotyczy ok. 80-87% wszystkich przypadków udarów. Nazwa ta odnosi się do sytuacji, w której dochodzi do zamknięcia światła tętnicy, która doprowadza krew do mózgu. W efekcie dochodzi do niedokrwienia komórek,
• udar krwotoczny – do niedokrwienia mózgu dochodzi tutaj na skutek krwotoku podpajęczynówkowego lub śródmózgowego,

Jakie sygnały wysyła organizm przed udarem?

Warto wspomnieć również o tzw. mikroudarach. To stan, w którym niedrożność tętnicy jest tymczasowa i ustępuje samoistnie. Rozpoznanie może być potwierdzone przez badania obrazowe, przede wszystkim rezonans magnetyczny. Objawy mikroudaru są takie same, jak w przypadku „prawdziwych” udarów, jednak szybko zanikają. Jest to jednak istotnych sygnał alarmowy; u większości pacjentów w stosunkowo krótkim czasie dochodzi do poważnego udaru. Dlatego w takiej sytuacji konieczna jest bezzwłoczna konsultacja z lekarzem. Tylko szybka, profesjonalna pomoc może pomóc zapobiec udarom mózgu w takiej sytuacji.

Przyczyny udaru

Jak się chronić przed udarem mózgu? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przede wszystkim poznać przyczyny tego stanu. Najczęstsze z nich to:

• miażdżyca, czyli choroba, w której dochodzi do tworzenia się złogów lipidowych na ścianach naczyń krwionośnych,
• nadciśnienie – zbyt wysokie ciśnienie wywierane przez krew na ściany naczyń może z czasem spowodować ich uszkodzenie; jeśli do krwotoku dojdzie w obrębie mózgu, częstym skutkiem jest udar niedokrwienny.

Wśród istotnych czynników ryzyka, na które należy zwrócić uwagę w profilaktyce udarowej, należy wymienić także:

• wysoki poziom cholesterolu LDL (tzw. “złego cholesterolu”) oraz trójglicerydów – przyczyniają się one do miażdżycy i twardnienia ścian tętnic,
• dyslipidemia – schorzenie powodujące zaburzenia gospodarki lipidowej,
• palenie papierosów – może być przyczyną miażdżycy, podnoszenia się ciśnienia krwi oraz zmniejszenia ilości tlenu docierającego do mózgu,
• otyłość
• nieodpowiednia dieta,
• brak aktywności fizycznej,
• chroniczny stres,
• nadużywanie alkoholu i narkotyków wpływających na ciśnienie krwi,
• przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, szczególnie przez kobiety w grupie podwyższonego ryzyka lub powyżej 35. roku życia,
• cukrzyca,
• choroby serca,
• bezdech senny,
• migreny z aurą.

Objawy udaru

Charakterystyczne objawy udaru są łatwe do rozpoznania nawet przez osoby nieposiadające wykształcenia medycznego. Obejmują one przede wszystkim:

• trudności z mówieniem lub rozumieniem mowy,
• paraliż lub drętwienie twarzy i kończyn, zazwyczaj tylko po jednej stronie ciała,
• problemy z widzeniem w jednym lub obydwu oczach,
• ból głowy – nagły i silny; często towarzyszą mu wymioty, zawroty głowy lub zaburzenia świadomości,
• problemy z równowagą, poruszaniem się lub utrata koordynacji ruchowej.

W przypadku udaru mózgu pacjent musi otrzymać specjalistyczną pomoc medyczną. Kluczowe jest szybkie działanie – im krótszy będzie czas oczekiwania na wdrożenie odpowiedniego postępowania, tym większe są szanse na uratowanie życia poszkodowanego oraz powrót do zdrowia.

Więcej na ten temat: Jak rozpoznać udar mózgu?

Jak można zapobiec udarowi mózgu?

Udar to bardzo poważny stan bezpośredniego zagrożenia życia. Na szczęście można w dużym stopniu zapobiegać jego wystąpieniu. Profilaktyka udaru mózgu wiąże się przede wszystkim z kontrolowaniem stanu zdrowia, stosowaniem zbilansowanej diety i utrzymywaniem prawidłowej masy ciała. Istotna jest również odpowiednia aktywność fizyczna oraz unikanie używek – szczególnie papierosów i alkoholu.

Należy pamiętać również o monitorowaniu ciśnienia krwi oraz poddawaniu się regularnym badaniom laboratoryjnym. Szczególnie ważne dla zapobiegania udarowi jest regularne sprawdzanie poziomu lipidów i cukru we krwi.

Zaleca się również, by kobiety po 35. roku życia wybierały inne metody antykoncepcji niż standardowe preparaty hormonalne. To istotny element zapobiegania udarowi mózgu zwłaszcza u osób w grupie podwyższonego ryzyka.

Kiedy wzywać pomoc?

W przypadku zaobserwowania jakichkolwiek objawów udaru trzeba bezzwłocznie wezwać pogotowie – nawet wówczas, gdy symptomy całkowicie zanikną lub okresowo pojawiają się i ustępują samoistnie. W zapamiętaniu objawów, na które należy zwrócić szczególną uwagę, może pomóc potraktowanie słowa “udar” jak skrótu oznaczającego:

U – utrudnioną mowę – poproś chorego o powtórzenie prostej frazy lub przedstawienie się. Zwróć uwagę na to, czy mowa nie staje się niewyraźna lub zmieniona,

D – dłoń opadniętą – poproś osobę, by podniosła ręce do góry i sprawdź, czy jedna z nich opada lub nie może być podniesiona,

A – asymetria ust – poproś o uśmiechnięcie się; pozwoli to zauważyć ewentualne opadanie kącika ust lub porażenie połowy twarzy,

R – rozmazane widzenie – zapytaj, czy chory widzi wyraźnie.

W przypadku zaobserwowania któregokolwiek z wymienionych objawów bezzwłocznie skontaktuj się z pogotowiem ratunkowym pod numerem 999 lub 112. Świadomość objawów udaru z każdym rokiem rośnie. Jest to w dużej mierze zasługa licznych kampanii społecznych na ten temat. Nadal jednak nie każdy potrafi go rozpoznać, a co za tym idzie – udzielić niezbędnej pomocy. Dużą pomocą w tej kwestii są kursy pierwszej pomocy w Centrum Ratownictwa. Ich uczestnicy uczą się rozpoznawać pierwsze alarmujące symptomy stanów zagrożenia życia, a także odpowiedniego reagowania.

Jednocześnie należy podkreślić to, jak ważne jest zapobieganie udarom mózgu poprzez odpowiednią profilaktykę. Dbałość o zdrowy tryb życia, zbilansowaną dietę oraz regularne kontrole stanu zdrowia pozwalają skutecznie chronić się przed udarem mózgu – niezależnie od wieku i schorzeń, z jakimi się borykamy.